USEC. IGNACIO: Second question po ni Kris Jose ng Remate: Komento sa sinabi ng ilang senador na iresponsable raw ang naging pahayag ninyo na hindi sakop ng Exclusive Economic Zone ng Pilipinas ang Julian Felipe Reef dahil nagpapakita lamang daw ito ng pagiging atat ng Palasyo na kumampi sa China, tanong din kung sa China din daw kayo sumasahod?
SEC. ROQUE: Wala pong basehan iyan, kasi nga iyong factual finding na mayroong territorial sea na nadyi-generate ang dalawang high tide elevation ay nanggaling po sa Hague Arbitral Panel. Malinaw na malinaw po iyan kaya ko nga kinowt (quoted) po iyong paragraph ng Arbitral Tribunal Ruling. Namumulitika lang po sila!
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Hi, sir! Good afternoon. Sir, the National Task Force on the West Philippine Sea said that there are still 287 Chinese maritime militia vessels scattered over various features of the municipality of Kalayaan. How does the Palace see these continued incursions? And how do you reconcile this with Malacañang’s statement, your statement that China did not ignore President Duterte’s demand to pull-out these vessels in the West Philippine Sea?
SEC. ROQUE: Again, alam ninyo po iyong report na iyan dapat ilagay sa konteksto kasi hindi natin alam exactly kung nasaan sila. Marami pong portions diyan, claim ng ibang mga claimant, bagama’t ang common claimant ay Tsina. Ang dapat tayong mabahala ay iyong mga bapor na naruroon na sa mga lugar na sakop ng ating conflicting claims with China.
So huwag nating problemahin iyong buong West Philippine Sea kasi hindi naman buong West Philippine Sea, iyong buong South China Sea na tinatawag na mga Tsina, ay kini-claim din natin. So mas mabuti siguro kung linawin kung ano iyong mga areas na mayroon tayong claim at naruroon iyong mga fishing vessels ng Tsina.
Pero sa akin po, gaya ng aking sinabi kanina, maski sila po ay naririyan, maski sila po ay mas makapangyarihan sa atin, might is not always right dahil kung wala silang basehan para magkaroon ng titulo sa mga pinag-aawayang isla, their occupation will not result in title anyway.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Sir, ngayon ang dami pa ring vessels sa area, sir. So ano na po iyong naging kinahinatnan ng panawagan ng Pangulo sa China? And how does the administration still manage to trust China given these repeated incursions, sir?
SEC. ROQUE: Alam mo, napakahirap sagutin [garbled] naruroon sila ay hindi sakop ng ating claim eh bakit natin pakikialaman. Pero hindi ko po alam talaga kung ilan iyong mga barko na nandoon sa mga lugar na ating sinasakop din ‘no. So siguro po, we should be guided by that.
Now, iyong tanong mo is dapat bang i-trust ang China? Well, alam ninyo po, lahat ng bansa sa daigdig dapat itaguyod ang kanilang pangnasyonal na interes. So sa akin po, iyong pagkakaibigan natin ay isang pamamaraan para nga magkaroon tayo sometime in the near future ng resolution dito sa pinag-aagawan nating teritoryo. Pero, at the same time, sabi nga po ng Presidente, may hangganan po iyan ‘no. Magiging tolerant tayo sa ibang mga bagay pero kapag langis ang pinag-uusapan, eh ibang usapan na iyan.
Pero sa ngayon po, linawin muna natin: Nandoon ba ang karamihan doon sa mga teritoryo or areas covered by sovereign rights na kini-claim din natin? At iyon talaga ang dapat nating problemahin. Iyon iyong dapat na iprotesta muli ng ating DFA. At saka alam ninyo iyong pagpuprotesta, ni hindi na dapat iyan isinasapubliko eh dahil as a matter of course, ginagawa po iyan ng ating DFA. Kaya nga po doon sa Julian Felipe, ginawa natin ang dapat nating gawin – nag-file tayo ng diplomatic protest.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Sir, si Carlo Montehermoso, iyong mangingisda na nagtanong sa Pangulo noong Halalan debate tungkol sa West Philippine Sea noong 2016, sabi niya dismayado siya doon sa sinabi ng Pangulo na joke, joke lang iyong sagot doon sa magdyi-jet ski siya sa West Philippine Sea. Can you speak to these fishermen, sir, and explain the context of the President’s response to that question? Pati iyong sinabi ng Pangulo na tanga lang iyong maniniwala sa kanilang pangako, kasi nainsulto raw itong mga mangingisda na ito at pati raw sila ay nagsisisi na binoto sila si Pangulo over that promise?
SEC. ROQUE: Well, Carlo, unang-una ang tanong: Nakakapaghanapbuhay ka ba ngayon? Hindi ba totoo na noong mga panahon na administrasyong Aquino kung saan tayo po ay palaaway sa Tsina ay iyon po iyong panahon na hindi kayo nakapangisda sa Borough? So huwag po nating kakalimutan na kung hindi po nabago iyong polisiya natin sa Tsina, hindi pa rin po kayo makakapangisda.
Pangalawa, iyong sinabi ni Presidente na magdyi-jet ski at mag-aano ng flag, bagama’t ito po ay sinabi sa panahon ng eleksiyon, ang mensahe niya ay itataguyod niya ang sobereniya ng Pilipinas at iyan po ang nangyayari. Kaya lang alisin natin sa ating mga isipan na iyong pagtataguyod ng sobereniya, ibig sabihn ay makikipaggulo, makikipaggiyera doon sa Tsina. Hindi po. Mayroong iba’t ibang pamamaraan para itaguyod ang ating sobereniya, at sa ngayon po ay mukhang gumagana iyong polisiya ng Presidente, isulong ang mga pupuwedeng isulong na mga bagay-bagay, dahil ikaw po ngayon ay isa sa mga nagbibenepisyo – nakapaghahanapbuhay muli sa Borough.
So kalimutan po natin iyong mga pula ng lahat kasi panahon na po ng eleksiyon, ginagawa po talaga nilang election issue, at ito nga pong si Justice Antonio Carpio ay nagtayo pa ng partido so ano pa po ang gusto ninyo? Malinaw na malinaw na it is all for election purposes. Pero sino po ngayon ang nagbigay ng pagkakataon sa’yo, Carlo, para magkaroon ng pagkain sa hapag-kainan? Hindi ba po ang polisiya ng Presidente at hindi ang polisiya na awayin ang Tsina.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: The thing is, sir, si Carlo ay na-interview ng ABS-CBN and he actually answered that question. At ayon sa kaniya, sir, wala raw pong nabago doon sa sitwasyon nila doon sa Scarborough Shoal kasi nandoon pa rin daw po iyong Chinese Coast Guard, tinataboy pa rin daw sila doon. At sa ngayon daw, sir, according to him, according to his interview, pinagtitiyagaan na lang daw nila kung ano iyong makukuha nila doon sa gilid sa Bajo de Masinloc.
SEC. ROQUE: Well, ang punto po, dati ni hindi sila makapunta ng Bajo de Masinloc. Malaking bagay po iyon. Huwag po nating i-deny iyan. At hindi ko po alam kung si Carlo ay isa doon sa aking naging kliyente noong kami nga rin po ay nagreklamo. Pero ang pagkakaiba, Carlo, noon at ngayon, ngayon ay malinaw na na ang inyong pangingisda is a matter of right dahil nagkaroon nga ng decision na ang Hague Tribunal. At bagama’t ang sinasabi ng Tsina ay hindi niya kinikilala itong Hague Tribunal na ito eh pinapayagan nila kayong mangisda.
Ang tanong: Bakit hindi sila ngayon gumagamit ng water cannons para palabasin kayo? Bakit hindi sila ngayon tinatakot at forcibly hinaharang? Dahil nga po dito sa kasunduan na bagama’t hindi kinikilala ng Tsina ang Arbitral award eh karapatan ninyo pa rin iyan at mayroon na tayong, kumbaga, normal na relasyon sa ating kapitbahay.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Pero ang problem, sir, despite these pronouncements of Malacañang, sila rin mismo ang nagsasabi na sila mismo ay hindi raw sila makapasok dahil tinataboy sila ng Chinese Coast Guard. So are you saying na dapat masaya sila na at least nakakalapit sila at nakakakuha pa rin sila doon sa gilid mismo ng Scarborough Shoal?
SEC. ROQUE: Ngayon po kasi ay walang nakakapasok sa lagoon. Wala rin naman pong mga Tsinong nakapangingisda sa lagoon bagama’t mayroon din silang karapatan na mangisda sa lagoon. Pero ang isda naman po, wala namang pinipili iyan eh. Nandoon lang sila sa lagoon, nandoon sila sa katabi. Iyan po ay rich fishing ground, iyong buong area ng Scarborough Shoal.
Alam mo ang katotohanan naman niyan, bagama’t iyang lugar na iyan ay isla kasi may mga ilang bato na permanently above water. Pinakita ko nga dito sa ating press briefing noong nakaraan kung ano iyong ilang bato na iyan ‘no. So ang importante po ngayon, nakakapunta pa rin sila gaya nang ginawa ng kanilang mga ninuno sa area ng Scarborough at nakapangingisda.
Pero iyon nga po ‘no, lilinawin ko kay Carlo, sang-ayon po sa Hague tribunal, lahat ng mangingisda – Pilipino, Tsino, Vietnam – puwedeng mangisda, at ito nga po ang ruling ng Hague tribunal na ito dahil nireklamo natin na pinapaalis ang ating mangingisda.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Sir, last na lang ha. Have you been vaccinated against COVID-19?
SEC. ROQUE: Ano po?
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Have you been vaccinated already, sir?
SEC. ROQUE: Eh dapat po ‘no kaya lang nagka-COVID nga ako. So ang plano ko po, mayroon daw akong three months na mataas na antibodies so antayin ko po pag-exercise ng three months. At nagpa-test naman po ako talaga, ang dami kong antibodies ngayon dahil sa COVID. So useless po magpa-vaccinate ngayon, sayang iyong aking antibodies.
PIA GUTIERREZ/ABS-CBN: Sir, last na lang na question iyong sa Sinopharm na donation, isasauli pa rin ba ito o hihintayin na lang iyong EUA?
SEC. ROQUE: Hindi ko po alam, iyon ang totoong kasagutan ko kasi ang bilis ng pangyayari. Matapos sabihin ni Presidenteng isasauli bigla namang nagkaroon ng EUL (Emergency Use Listing) ang Sinopharm at tapos, Department of Health na ang mag-a-apply ng EUA. Pero sa kasagutan sa tanong mo, hindi ko po alam kung ano po talaga ang magiging desisyon.