Kag sa mayor ako for 21 years sa Davao City. Naging congressman ako, naging vice mayor ako sa anak ko. Te kilala ninyong anak ko? ‘Tong butangera. Nakadto na ba siya ngari? Te naga-motor na anay. Way na gibuhat kundi mag-motor at mangulata. (Do you know my daughter? The puncher. Has she been here? She likes to go for motorcycle rides. She doesn’t do anything other than ride a motorcycle and maul people.)
Pero — well that is what I pass to my children. Anything. Huwag lang corruption. Ako, anything. Faults? I have plenty. It was — but never — it was not issue about money. Ka — kag babae. Diri babae didto. Babae.
Pareho rin kay Manny. Babae dito, babae. Si General ano, babae rin. Ganun lang ‘yan. Ayaw ng umuwi. You know but — human frailty. Men have feet of clay. Lahat naman tayo may mga ano… Pero dito sa gobyerno, kung ang weakness mo ay pera, talagang kawawa ang tao. So all of these projects will be finished. Sigurado ‘yan.
Ang gobyerno may pera. Makita mo naman sa appropriation. Ngayon mag-abot ng trillion. Put… Palagay ko pa naman ‘yang trillion, four billion — four trillion budget. Dapat talagang… I want to see the last peso na dadating doon. Wala akong ginawa kung hindi mag-audit ng performance pati saan ‘yung pera. Sinusundan ko ‘yan. I was careful about…
You know, the appropriation of this year — when I first assumed in office, irrigation. Kita ko 50 billion. Kaya naghahanap ako ng tao na sabi ko mabigyan ko. Itong 50 billion magiging walang irrigation mangyari dito. Puro ihi na lang ng tao ang makita mo na tubig.
Kaya I chose General Visaya who was about to retire and I told him he has to use the money. I do not care. Kung opisina ninyo may allowance, isagad mo. Kung — if allowed by law and you have this discretionary fund or whatever, isagad mo, okay lang. If it’s allowed by law, sobrahan mo, gusto mo. Pero huwag mong galawin ‘yung pera para sa tao na naghihintay.
You remove corruption and we would have performed about half or a third of the performance of the past. Ayaw ko na lang mag-ano ako ng tao. Wala na rin. What’s use of… Tapos na. Wala na ‘yan. Hindi mo na makuha ‘yung pera.
Pero ngayon, gusto ko talaga, as of last year. ‘Yung pera ng tao dadating talaga. ‘Yung mga gobyerno, mga director, if you are allowed allowances, go for it. Basta legal at in-allow ng departamento, go for it. Maximize it. I-max mo. Pero p i* huwag mong galawin ang pera para sa mga puli… ‘Yun lang ang mensahe ko.
How many administrations? Punta dito maggulo ang tao. “Ah, Duterte p** i** mo hanggang ngayon, ngayon ka lang dumating y ka.” Eh… Alam mo, I have to cross mountains. I have to enter clouds in the sky which are actually turbulent. Pag sinabi ng piloto na low ang ceiling, te ang helicopter di man na pwede ipataas.
Kung ana na, mag-low ang ceiling, pababa siya. Visual eh. Ako lang ang galipad ng gabi. Kaya pag nabunggo ‘yan sa bukid ngayon, ah mabuhay si Robredo.
Ako lang ang naglilipad. Kay tinupad ko talaga… Sabi ko take-off tayo, maghanap ka ng landing diyan. Kung hindi ka marunong magtanong tayo mga Antique. Kahibaw na sila kung ana na asa sila mag-landing, mag take-off. (They know where they’re supposed to land or take-off.) Sanay ‘yan sila. Mag-konsulta ka doon, mag-landing tayo.
Kaya ako napunta rito kasi talagang busy ako. Marami akong problema. May mga walang hiya pa. Itong mga water concessionaires. Ah sabi ko, ito… Ang tanong ng politika, “Saan ‘yung big fish?” “Ah, Duterte wala. Habol lang ‘yan ‘yung maliliit na… Saan ‘yung malalaki?”
Malalaki? Ito na. Ibigay ko sa iyo, ito. T* i*** ‘to. Pag hindi ito nagkaintindihan, sila ang mawalaan ng pantalon, hindi ako. Kaya ganun na lang ang proteksyon ko. Minumura ko talaga ‘yang mga… Hindi ako galit sa mga mayaman. But usually or historically it has always been the oligarchs ‘yung sa taas. Mamili sila ng presidente, ng kandidato, pag nandoon na puro pabor, pabor, pabor.
Eh ako tinulungan ninyo ako. Dito sa Pigcawayan, almost landslide. Mabuti’t na lang walang nalibing. Pagsabi nila noon sa eleksyon, “Mayor, landslide ka sa Pigca… Landslide talaga.” Sabi ko, “Ilan ang na… Walang patay?” “Boto ‘yan, Mayor. Boto.” Ah, boto. Salamat naman.
So I never had the opportunity to thank you. Tonight, upon my oath of office, I said I am a worker of government and I serve the people. Klaruhin natin ‘yan. Klaruhin natin ‘yan.
Itong Pasko way man ko gift kay gasulti na ko daan sa ila (This Christmas, I don’t have a gift because I already told them) nga ibigay mo na lang sa iba kasi… Ano… Anong ibigay mo? Relo? For what? Hindi naman ako maggamit ‘yang mga gold-gold. Hindi man ito Diwalwal.
So ganito na lang. May ara man si Bong na number sa akon. (Bong has my number) Before he became a senator, he was also my previous aide. Kaya lang swerte ng buhay. Pero I guarantee you that this guy is very honest. Ito ‘yung may-ari…
Kag nabisita ka sa Davao? Nakadto kamo sa Davao na? Ponciano likod ng UM, isang bloke ‘yan, Tesoro Printing. Kay Bong man na. (Have you been to Davao? At the back of UM at Ponciano street, that whole block there, Tesoro Printing. It belongs to Bong.)
Totoo. Kaya minamaliit nila, hindi kasi nila kilala. La Salle graduate ito. Kaya lang sabi ko, “Anong Chinese school ka Bong?” Sabi, “Hindi ako Chinese school. Sa La Salle ako nag-graduate.” Sabi ko, “Ah mabuti.” Kaya pala hindi marunong mag-Intsik. Totoo. Bugok man ito. Hindi marunong. Hanggang ano lang ‘yan. Hindi marunong mag-Intsik.
So tawagan mo siya, may number siya or the 8888. You know, pag nag- report kayo ng government official, tawagan mo 8888. Sabihin… Huwag ka nang magbigay ng pangalan mo. Sabihin mo lang, “Ito ‘yung Assistant Director dito, hiningian ako ng…” Tawagan ko ‘yang number mo. Huwag na pangalan mo. Tapos kausapin kita kung anong ginawa. Pag may panahon ako lilipad ako dito para sampalin ko lang ‘yung p i* sa harap mo. Pag hindi… O, totoo.
Totoo ‘yan. Ako lang ang… Tanungin mo ‘yung sundalo diyan sa PSG. Ako lang ang mayor na nagbubugbog talaga diyan sa Malacañan, sa loob. Lahat, pati pulis. Hindi bugbog. Pina… ‘Yung unang round na sinabi ‘yung mga pulis na may mga kaso medyo — mga maldito. Eh nag… Sabi ko, “Papuntahin mo ‘yan dito ‘yang mga y*** na ‘yan.”
Tapos hindi ko man mabugbog diyan kasi maraming media. Sabi ko, “Mag-tindig kayo diyan sa Pasig ha. Mag-tindig kayo. Huwag kayong umalis diyan. P i*, pag nakita kita…” So trabaho na ako hanggang gabi. Sabi ni Bong, “Mayor, ‘yung pulis?” “Ha? Bakit?” “Nandoon pa sila.” “Bakit nandoon pa sila?” “Sinabi mo kasi Mayor na maghintay sila hanggang sabihin kung makauwi.” Eh maga-alas onse na, walang kain. Eh ‘yung iba umiihi na sa pantalon kasi… Eh ‘yung mga maldito… Alam mo karamihan ng pulis, about 97 percent, 98, puro mababait ‘yan. ‘Yung sundalo ko mababait ‘yan. Kaya… At tsaka mahal ko.
Ngayon, kung bakit doblado sweldo nila pati ‘yung militar? O sabihin ko sa inyo. Kapag may gulo, pulis, sundalo. Pag may mag-kidnap, maghabulan, 24 oras, pulis, sundalo. Pag may sunog, pulis, sundalo. Pag may baha, punta kayo doon. Pulis, sundalo. Pag may landslide maraming tao nabaon, lumabas ka sa kampo, kutkutin mo ‘yung patay diyan. Pulis, sundalo.
Walang mautusan. Ilan lahat sila? Lahat na problema na hindi kaya ng mayor, magtawag kaagad ‘yan ng pulis. Kaya kita mo, ito silang mga sundalo pag-uwi ng kampo, kinabukasan mag-patrol sa labas, pulis. You know, in the law of averages, tayo makauwi sigurado, pwera na lang kung ambush-in ka ng karibal mo sa babae. ‘Yan lang man ang dahilan diyan sa ambush, babae man. Walang iba.
Pero ito sila, maraming kalaban. Enemies of the state. Pag maglabas ng kampo ‘yan, nandiyan sa istasyon, detachment. You know, about 60 percent, the danger of dying in the line of duty. Sila ‘yung exposed eh. Sila ‘yung humaharap ng bala. Kaya naman sabi ko, sa sakripisyo ninyo, doblehin ko ‘yung sweldo ninyo.
Kaya maraming — mayaman na ‘yung mga pulis. ‘Yung mga babae, mga dalaga. Doon sa aking kampo sa — malapit lang ako sa kampo nakatira eh. Lahat ng babae doon na pulis, nagbili lahat ng kotse.
Tapos nagalit ‘yung mga opisyal kasi ‘yung magagandang parking, inagaw na ng mga policewoman. So nagalit, tinawag — tinawagan ko si — ‘yung CO nila. Sabi ko, “Tutal lalaki kayo. ‘Yung kotse ninyo doon sa malayo. Malayo sa kampo. Doon na kayo. Doon kayo mag-parking. Bigay mo na sa mga babae.” Kasi… Kasi opisyal. Ah, opisyal-opisyal. Kasi para daw sa mga opisyal. Mabuti lang ‘yung ma-ano. Ibigay mo ‘yan sa mga babae. Mga opisyal, maglakad kayo. Tutal mga lalaki kayo.
Pero marami ng yumaman sa mga pulis. Hindi yaman na yaman. Ibig sabihin, komportable ang buhay. Ngayon naman, in exchange for that, sugal ang buhay nila. Ngayon, kung meron pang kulang dito, tell me.
Tell me immediately now or tomorrow, o nandiyan man si Secretary. Kung meron pang naiwan na pwedeng i-land reform, pilitin kong i-land reform ‘yan.
Sa Negros, ‘yung mga kapatid niyo doon, lahat ‘yung mga tenants na ayaw ibigay ‘yung lupa sa kanila at gusto lang bayaran, sabi ko kay Castriciones sa Agrarian Reform, “Ilagay mo na, ilagay mo na. Pilitin mo. Ilagay mo, magpasama kayo ng pulis because that is the law.”
The law says give it to the tenants. So kaya malakas ang insurgency dito dahil diyan. ‘Yung mga sugar, ibigay mo na. At sinasabi ko sa may-ari ng lupa, there is always a time for everything. And if you are a Christian, I will refer you to the Bible, Ecclesiastes 3. There is a time to be happy and a time to be sad. A time of plenty and a time of want. A time to be rich but a time to be just an ordinary. A time for everything and a time for nothing. A time to be happy and a time for grief. As always, there is a time to live, a time to be born, and a time to die.
So walang permanente dito sa buhay. Kayong mga may-ari ng lupa na malalaki… Sabagay wala ng land reform. Pero pag hindi pa ninyo binitawan ‘yan, pipilitin ko ‘yan. Hindi pipilitin ko na gusto ko mag-diktador. Hindi ako gagalaw hanggang walang batas.
Kay itong mga pulis pati military, take comfort. When I say, “do it,” do it because I will never order you to do an illegal act. And if by chance, kaga — International Criminal Court. Sabi ko, trabaho lang kayo. Basta wala lang ‘yang personalan. Huwag naman ‘yung barilin ninyo na nakahiga na ‘yung tao o nakaluhod.
Meron palang ilaw. Bakit kayo nagtitipid? Eh pangit na nga tayo… Kakawala lang ‘yung sunog ko dito o. Ang mga ulol — ito talagang oposisyon. ‘Yan, [unclear] nakikinig ‘yan. Nationwide ‘to eh.
Sabi nila ‘yung mga tao daw may sakit sa kidney, umiitim daw. “Ah si Duterte, mamamatay na ‘yan.” Talagang mamamatay ako. Walang problema ‘yan. Ang tao, mamamatay talaga.
Kailan? It’s only God. Kung sabihin mong mamatay ako, talagang mamatay ako. Pati ikaw p** i** mong nagsasalita, mamatay ka rin. Walang lulusot sa atin dito na buhay. Ako maligaya na. I take comfort. When I go out, I retire. Do not believe in that s about extension-extension.
Pagod na ako. At ‘yung lahat ng mga girlfriends ko na… Wala na, nagsama na sa iba. Katagal kong inaalagaan. Wala na akong panahon, alam mo babae, nagsibat na. ‘Yung dalawa, apat ‘yun sila, ‘yung dalawa nawala na talaga. O apat man ang girlfriend ko, dalawa ang asawa ko. Para malaman ninyo. Kita ninyo ako, may ibang kasama. “Sino ‘yan? Sino ‘yan?” Ah wala ng iba. To-its.
So maligaya ako. I hope that… Ito ang isa pa…. ‘Yung umiiyak kasi si… Kumare ko man ‘yan. ‘Yung lalaki, classmate ko sa grade six. Kilala ko ‘yan sila. Umiiyak kanina. Ganito na lang. Ito ang pangako ko sa inyo. There will never be a repeat for all these. Pagka… I leave it to DAR to make the projections, the timeline of when to import and when not to import.
Pag nearing harvest time na, on that period, hindi ‘yung harvest time na, ‘yung near — papasok ka pa lang ng period of harvest, maghinto na ang… Maggawa ako ng ano — maghinto na ang importation. Tapos ‘yung inyong pagod bibilihin ko. Kay sabi ko kay Secretary, kung malugi, mas mahal ang presyo ng tao, bilihin mo. Sabihin mo, malugi tayo, magpalugi tayo. Magpalugi tayo kay part of that subsidy is really to help.
So we must have enough money to buy the harvest. Pagkatapos nabili na, itago mo sa likod. Tutal first in, first out man ‘yan. Then I start to buy. Basta meron lang tayong level of — margin of… You know, ang tao visual. Pag makita niya ‘yang bodega, p i*, ang sako ganun na lang kahaba, wala na. Hindi… Tapos magsalita na, “hunger, hunger.” Kaya gusto ko ‘yung bigas hanggang doon, hanggang doon talaga kataas. Punuin mo ito.
‘Yan. Kasing rami ninyo. Parang ganun. Ikamada. Ganito punuin hanggang doon. Pag makita ng tao may bigas, eh sabihin niya karaming bigas, hindi tayo magugutom. Ang ulam na lang.
Ako, sa totoo lang, maniwala kayo at sa hindi, okay ako ng ginamos pati bulad. Bisaya ako eh. So may kamunggay ka lang diha, lagyan mo lang ng isang pirasong matambaka, good na ako. Hindi naman ako kumakain ng baka pati…
Eh hanggang diyan lang ‘yung ano natin eh. Iyon ang natutunan ng bibig ko na ngayon maski matanda na ako at may pera ako. May pera ako pambili ng magandang ulam, doon pa rin ako sa nakasanayan ng — the taste. ‘Yung taste bud mo, maghanap ka.
Walang… Wala tayong… Tayong mahirap, wala tayong problema. Ang may problema dito sa Pilipinas ngayon, ‘yung mga mayaman. ‘Yung mga mayaman. Gaya nito ni Consunji. Lahat ng condo — ewan ko kung may condo… May condo kayo diyan? Davao? Nagbili kayo?
Lahat ng condo niya, apat, ‘yung isa bumagsak. Sa karaming building sa Davao, kanya lang ang nag… Maraming crack ‘yung… Talagang huge cracks. Hindi ‘yung hairline na ano. Talagang bumubuka. Ngayon, pinapahirapan niya. Nung isang araw, nagsalita siya about concession sa water. Sabi ko, ikaw, may problema ka.
Unahin mo ‘yung problema mo sa tao. Kay kung builder ka, Consunji ka man o hindi, pag naasar ako sa iyo, I will not grant you any permit to dig in.
Nag-a-audit ako sa lahat ng ano niya. Eh ibig sabihin, ‘yung bago diyan sa Ec… Kaganda na noon. Makita mo sa Ecoland. Sa Times Beach — papuntang Times Beach. Indonesian consulate. Makita mo kaganda ng — sa labas, ilaw sa gabi.
Pag-linog (earthquake), ah sus. Dinaganay ang tao kay nangliki man. (People panicked because it cracked) So ‘yun ang ayaw ko tapos ayaw pang gumalaw. Kaya ang may problema sa Pilipinas sa panahon ko, ‘yung mga mayayaman na walang hiya.
Kayong mayayaman na — you know, you have the social conscience, wala kayong problema sa akin. At sa awa ng Diyos naman, hindi man rin ako tumanggap ng kontribusyon ninyo sa eleksyon. Shoestring budget lang ako. ‘Yan ang sabihin ko. Hindi akalain ng mga taga-Maynila. Nobody gave me a Chinaman’s chance to win. Wala talagang naniwala. Kayo dito kasi rabid kayo. Mindanao-Mindanao. ‘Yung iba?
Maski doon sa Cebu, ‘yung hometown ng tatay ko, ang mga g*** ayaw maniwala na — kasi may political family raw doon. Mga Durano, which unfortunately, ang asawa is pinsan nung — nung the grand old man. Ang asawa is the cousin of my father. Wala nga akong lider ni isa. Ang…
Pwede ako mag-istorya? Gutom na kayo? Maputla naman ang mukha ninyo. Huwag na lang. Ganyan na lang. Kasi ayaw nilang maniwala. Lalo na mga taga-Maynila, lalo na sila Trillanes, sila… Hindi nila… Ayaw nilang maniwala na galing ako sa baba.
Alam mo, kung ang lola ko, nanay ko, may lupa lang sa Lanao… Gaya ng Lanao, mixed Bisaya ano diyan. Lanao — Lanao del Norte. Kung may lupa lang kami sa Lanao o ang tatay ko may niyogan lang sa Danao, Cebu, hindi na kami pupunta dito.
Kaya kami umalis ng aming lugar namin para to seek the greener pasture as most of you are. Anak tayo ng mga pioneering na mga Ilonggo pati Ilocano who dared. At mabuti’t na lang, sa panahon na ito, nagpa… Eh may koneksyon rin ako sa Muslim.
Hindi ko na lang sabihin para… Baka sabihin niyo nagyayabang ako. Buti’t na lang itong mga Maguindanao at Maranao, at least natuto nila, except for a few, na tanggapin tayo. Bakit naman ninyo hindi kami tanggapin?
Eh Pilipinas — Pilipino, magkapatid man tayong lahat. Ang problema lang relihiyon. Doon Visayas, dumating ‘yun si Magellan dala-dala ‘yung kanyon ng g* pati espada, ‘yung mga natibo wala eh. Eh inabot niya si Lapu-Lapu. P i tinaga ang g****, ‘di patay. Tapos itong — itong mga Tagalog minsan pag National Heroes, sila Rizal. Okay man ‘yan.
Idol ko si Rizal, next — next to my father ang idol ko si Rizal, ganun. Hero.
Wala lang mang Lapu-Lapu. ‘Yung unang Pilipino na makipagaway sa… Kasi he’s Tausug or whatever you… Nakikita mo ‘yung headgear niya sa painting? It’s a Tausug headgear o whatever his tribe was, ayun tinaga si Magellan. Ang hero nating Lapu-Lapu, ang tontong Pilipino, hindi ginawang hero si Lapu-Lapu, ipangalan sa isda na Lapu-Lapu kinakain natin araw-araw.
Kaya noong na-Presidente ako, I ordered the — the creation of Lapu-Lapu — the Order of Lapu-Lapu. At lahat ng sundalo na may sugat, may medalya. Kaya hindi — kaya matunok ka lang og thumbtacks diha, mag-agay-agay ka na. Ang sundalo mabuslot ang lawas. (If you just stepped on thumbtacks, you’d immediately feel the pain. How much more a soldier who’s been shot?)
They need — they are all heroes to me. He need not… Well, of course there’s a higher standard for the military, but that’s the military. Ako, pag nasugatan ka, tapos nasa hospital ka, automatic ‘yan lalo na kung severe ang ano… Kasi wala silang problema sa panahon ko. As long as I am President, wala.
At saka ito, you might want to know that ‘yung PAGCOR inutusan kong magbigay ng 100 million a month. Kasi pumunta ‘yung mga doktor doon, sabi nila kawawa ‘yung mga pasyente. Sila na daw ang nagbibigay ng… Kaya sabi ko, tinawagan ko si Andrea, “Bigyan mo sila ng…” Sabi ko, “100 million, tama na.” “Sir, tama na ‘yan, 42 na ‘yung ang aming…” O sige, bigyan ko kayo, 100 million a month. Sundalo, 50 million a month, ang AFP, ang V. Luna is 50 million a month.
So I do not see any reason why a policeman or soldier would have a hard time getting the medical treatment or attention when we have the money.